[Overzicht] [Personages] [Sfeerbeelden]

" Schaakmat", een blijspel van de Italiaanse toneelschrijver Nicola Manzari. bewerkt voor het Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen door Flor Barbry. is in zijn oorspronkelijke vorm gesitueerd in een kleine Schotse havenstad. De bewerking van FIor Barbry geeft aan " Schaakmat" een helemaal nieuw karakter. omdat hij de handeling plaatst in de haven van Duinkerke, waardoor de aard. de ethiek kortom alle elementen en kenmerken die de Westhoek van het Diets­dom bewaarde, met vooral dan hel sappige en prettige van de oude moedertaal, Kostbaarste van alle erfdelen. Het toneelstuk als iets van ons maakt.

Nopens de auteur Nicola Manzari mogen wij wel een passus aan­halen uit het tijdschrift "Toneelecho" die deze toneelschrijver complimenteert met volgende lofwoorden : "Als men een van Man­zaris' stukken bekijk, ondergaat men het telkens als een vizioen. In al zijn werken voor het toneel steekt er een originele konstruktie terwijl bepaalde taferelen een geweldige suggestieve kracht uitoefenen op de toeschouwer en een beklemmende indruk nalaten." Manzari schreef voor het toneel, behalve "Het Wonder ", bijna uitsluitend blijspelen. waaronder vooral te noteren zijn: "Doden betalen geen belasting ", ,. De Triomf van het recht" en het veel-gespeelde “Schaakmat”.

,. Schaakmat" is een stuk toneelliteratuur die onze ziel peilt, wellicht op een plezierige manier, maar daarom niet minder suggestief. De toeschouwer kan erom lachen, gieren, huilen, en soms bekruipt hem een gevoel van weemoed, in een paar scčnes gaat hij zijn ontroering indijken. het is toch immers een blijspel zeker? !

U zijt te gast in de pastorie van de parochie "Notre Dame des dunes" te Duinkerke, een kleine parochie met kleine mensen aan de grote industriële haven, de haven met Maritieme vennootschappen, kapitaalkrachtige reders, kleine dokkers en sjouwers, matrozen en dronkaards.

Men verwacht een nieuwe pastoor op de kleine parochie. Feitelijk verwacht men iemand die zich kan meten met de groten en de kleinen kan intomen. Hij zou de man moeten zijn die zich aan elke situatie aanpast, kan “kruipen" en kan "leven". Hij moet met de jongens kunnen voetballen en filmoperateur spelen in het patronage­zaaltje, Men vergeet dat hij veeleer priester moet zijn en dat Kristus werkmanshanden had.

Zijn eerste misstap is dat hij niet op de afspraak is om met muziek en applaus ontvangen te worden op de parochie. Blijkbaar lapt hij

alle conventies aan zijn zolen. Hij krijgt al dadelijk de oorlog op dreef tegen het uitbuitend kapitaal, tegen de koppige alleenheer­schappij van naamkristenen, tegen de achterklap en schijnheiligheid, tegen de star-formele levensopvattingen, tegen provokatie en corruptie en tegen de grote huwelijksellende van het aan elkaar gewoon zijn, Hij voert geen strijd met verbetenheid maar speelt een soort partijtje schaak waarin hij kapitaal. bourgeoisie, snobisme, misver­standen, vete en haat en ook de liefde schaakmat zet.

Dit partijtje schaak wordt echter meegespeeld vanuit de Bisschoppe­lijke Residentie en tenslotte wordt het pastoorke door een bisschoppe­lijke pion, zelf schaakmat gezet. Want: .. Als priester ben ik het volkomen met U eens, maar als Bisschop oordeel ik U te gevaarlijk aan de haven, mijn zoon, "